Eerste opdracht: ZELFPORTRET
Bovenstaande advertentie was voor mij de aanleiding om als onderwerp voor de eerste workshop ZELFPORTRET te kiezen. Je ziet het heel vaak, (jonge) mensen die elkaar op de kiek zetten. Niet zozeer voor het eindresultaat, maar meer voor het plezier van het maken. Meestal wordt een mobieltje gebruikt. Met gestrekte arm richt je op jezelf en je gezelschap. Je klikt op goed geluk, want instellen kun je toch niks. Vaak levert dat leuke, spontane foto's op. Technisch niet volmaakt, maar, zoals gezegd, het gaat om de lol.
Samsung zag dat gat in de markt, en levert dus nu een speciale gadget-camera, met een extra viewer aan de voorkant.
M.C. Escher. Zelfportret.
In de beeldende kunst komen zelfportretten zeer veel voor. Rembrandt maakte er tientallen. Van Gogh deed dat ook. Bovenstaande litho is van Escher. De "glazen" bol weerspiegelt niet alleen de afbeelding van kunstenaar zelf, maar ook zijn geniale vermogen te kunnen goochelen met de ruimte.
Rineke Dijkstra. Zelfportret en Pools meisje.
In 1991 brak Rineke Dijkstra een heup. Na een 5 jaar lange revalidatie, zwom ze bijna dagelijks in het Marnixbad. Na het trekken van baantjes zag ze zichzelf daar in de spiegel in de doucheruimte, met badmuts en roodomrande ogen van de zwembril. Dit dramatische beeld, alsof er iets ergs was gebeurd, wilde ze vastleggen. Dat zelfportret werd het begin met een andere richting in haar werk, zoals haar serie teenagers aan het strand, met hier, als voorbeeld weergegeven, de wereldberoemde foto van het Poolse meisje.
Het zelfportret (links) is opgenomen met een grootbeeld camera in studio opstelling. Waarschijnlijk heeft ze eerst iemand anders haar plaats laten innemen om de camera in te stellen.
De Nederlandse fotograaf Erwin Olaf (1959) heeft met zijn laatste fotoseries Hope, Grief en Rain internationaal erkenning gekregen. Zijn vroegere werk werd al vanaf de jaren ’80 bekritiseerd. Het zou vooral willen choqueren en daarmee geen kunst zijn. Maar nu belangrijke internationale kunsthandelaren en musea zijn werk willen vertonen, en het publiek massaal zijn exposities bezoekt, lijkt het jarenlang ploeteren uit te monden in serieuze erkenning.
En dit nu juist in een periode van zijn leven waarbij Erwin Olaf te kampen heeft met een slopende ziekte – longemfyseem – waardoor hij zorgvuldig met zijn energie moet omgaan. In dit zelfportret-drieluik brengt Olaf zijn gevoel hierbij weer in drie beelden: zoals hij zou willen zijn; zoals hij zich nu voelt; en zijn angstbeeld voor de toekomst. De foto's zijn in de studio gemaakt, en zwaar gephotoshopt.
Arie Castelein. 1978, Zelfportret
Een klassiek fotografen zelfportret. Gemaakt in de badkamer spiegel. De compositie beviel me zo wel, vanwege de rest-vormen bij mijn linker arm. Ik houd bewust mijn (rechter) oog open (ik kijk door de zoeker met mijn linker oog, omdat ik met mijn rechter alles vervormd zie).
Deze oude Konica had nog geen AF-lens. Een camera met AF-lens stelt soms moeilijk scherp op een spiegel: soms blijf hij doorpendelen omdat er bv ongerechtigheden of krassen op de spiegel aanwezig zijn. Zet je AF-lens dus op MF (manual focus) en stel scherp mbv je matglas.
DE OPDRACHT.
Maak een fotografisch zelfbeeld.
In bovenstaande voorbeeld foto's heb ik laten zien, dat een zelfbeeld meer is dan een zelfportret: het is niet alleen een afbeelding van de persoon, maar het beeld zegt ook iets over de fotograaf/kunstenaar zélf: wat beweegt, passioneert, of houdt hem/haar bezig. Dat komt goed tot uiting in de speciale vormgeving van elk van de voorbeelden.
Laat je inspireren door één van de voorbeelden (bekijk ook de voorbeelden op mijn webalbum door in de rechterkolom op het plaatje te klikken).
- Je kunt je zelf fotograferen in een spiegelend oppervlak,
- je kunt je camera op statief zetten, en de zelfontspanner gebruiken,
- je kunt ook een pose aannemen, en iemand anders op de ontspanknop laten drukken,
- je kunt jezelf ook speciaal kleden of speciale attributen gebruiken
Hieronder, als uitsmijter, een laatste voorbeeld van een bijzonder zelfportret van André Kertész. Zelf zegt hij over dit portret:
Ik maakte deze foto van mijn vrouw en mij begin jaren '30. Natuurlijk namen we ook een foto waar we samen opstonden, maar deze vond ik het best - alleen zij en mijn hand. Ik had in die tijd een losse zelfontspanner en die gebruikte ik om deze foto te maken. Ik had hem in 1914 in Hongarije gekocht, en ik heb hem nog steeds.
